Lego ve Harf Çifti Deneyi, İş Yerinde Motivasyon ve Aidiyet
Pazarlama sektöründe çalışıyorsanız, ister marka ister ajans tarafı olsun, büyük bir ihtimalle bir şirket bünyesinde bulundunuz ve hala bulunmaya devam ediyorsunuz. Bunun sonucu olarak da çevrenizden iş hayatı ile birçok yakınma duyuyorsunuz. Brandmap’te yayınlanan son araştırmaya göre çalıştığı işten memnun olmayanların ve kurumuna bağlı hissetmeyenlerin oranı %87 civarında. Ne kadar korkunç bir yüzde değil mi?
Bu sayının yüksek olmasının altında birçok sebep olabilir, ancak memnuniyetsizliğin ve aidiyet duygusunu hissedememenin en büyük sebepleri arasında, çalışanların motive edilmemesinin ve yaptıkları işlere değer verilmemesinin olduğunu düşünmüşümdür her zaman.
Dan Ariely’nin yazdığı Akıldışının Mantığı kitabındaki bir bölümde, tam da bu düşüncemle örtüşen sonuçlara ulaşılan deneyler yapıldığını görünce bu konuyu yazıya dökmek ve sizlerle de paylaşmak istedim. Sözü daha fazla uzatmadan Lego ve Harf Çifti deneylerinin detaylarına ve sonuçlarına geçiyorum.
Lego Deneyi
Amerika’daki Harvard Üniversitesi’nin kampüsüne “Lego yaparak para kazanmak ister misiniz?” afişleri asılıyor. Gönüllü olarak müracaat edenler Lego Deneyi’ne tabi tutuluyor.
2 farklı senaryonun uygulanacağı 2 farklı grup oluşturuluyor. Her ikisine de aşağıdaki şartlar aktarılıyor.
– Parçalara ayrılmış legoların yer aldığı kutular sırayla katılımcılara uzatılacak
– Katılımcılar, ilk kutudaki legoyu tamamlamaları durumunda 2 dolar, sonraki her lego için ise bir öncekinden 11 sent daha düşük ücret alacaklar
– Her lego tamamlandığında devam edip etmeyeceklerinin sorulacak, evet demeleri durumunda son ana kadar devem edebilecekler
Denekler şartları iyice anladıklarını söyledikten sonra ilk denek ile deneye başlanıyor.
1. Senaryo
Bu senaryoda ilk katılımcı Joe’ya 1. kutu uzatılıyor. Joe kutudaki lego parçalarını anlamlı bir hale getirdikten sonra yaptığı lego kutuya konuyor ve yan tarafa konuluyor. Devam etmek istediğini söylemesi üzerine yeni bir kutu uzatılıyor ve bu lego tamamlandığında bir öncekinin yanına diziliyor. Bu şekilde toplamda 15,05 dolar kazanıncaya kadar 10 legoyu tamamlıyor. Deney tamamlandığında bu süreçten keyif alıp almadığı sorulan Joe, çok keyif aldığını ve arkadaşlarına da önereceğini belirterek oradan ayrılıyor.
2. Senaryo
Bu deneğin ismi ise Chad. İlk kutuyu alan Chad, kendince bir strateji belirliyor ve legoyu o şekilde tamamlıyor. Tamamladığında, yaptığı lego ilk senaryodaki gibi direkt kenara koyulmuyor, hemen parçalara ayrılıyor. “Neden hemen bozuyorsunuz?” sorusu üzerine Chad’e “Sadece formalite” yanıtı veriliyor. Yine de devam etmek istediğini söyleyen ancak yaptığı ilk legonun gözleri önünde hemen parçalara ayrılmasına içerleyen ve motivasyonunu kaybeden Chad, 2. kutuda hiçbir strateji uygulamadan hızlı bir şekilde legoyu tamamlıyor.
Yine oyuna devam etmek istediğini söylediğinde ilk yaptığı lego, parçalara ayrılmış halde tekrar uzatılıyor. Bu 2 kutu arasındaki döngü, Chad oyunu bırakmak istediğini söyleyene kadar devam ediyor. Yani sadece 2 kez gerçekleşiyor çünkü Chad, 4 legodan sonra devam etmek istemediğini söyleyerek 7,34 dolar kazanç sağlıyor. Mekandan ayrılırken Chad’e memnuniyeti sorulduğunda, çok memnun kalmadığı yanıtıyla karşılaşılıyor.
Sonuçlar
Bu deneyde sonuçlar nasıl oldu dersiniz? Ortaya çıkardıkları eserlerin gözleri önünde hemen parçalara ayrıldığına şahit olmayan Joe ve diğer ve diğer katılımcıların yer aldığı grup, ortalama 10,6 adet robot yaparak ortalama 14,4 dolar kazandı. Bu gruptaki katılımcıların %65’i, robot başına kazandıkları para 1 doların altına düştüğünde bile oyuna devam etti.
Chad ve diğer katılımcıların olduğu 2. senaryo grubu ise ortalama 7,2 robot yaparak ortalama 11,52 dolar kazandı. Robot başına ödenen tutar 1 doların altına düştüğünde ise katılımcıların sadece %20’si oyuna devam etti.
Tüm katılımcılar incelendiğinde, legoları sevenlerin tahmin edilebileceği gibi daha fazla robot bitirdiği görüldü, ancak görevde kararlılık açısından bakıldığında emeklerinin boşa gittiğini gözleriyle gören 2. senaryo grubundaki lego severlerin, görevdeki kararlılıkları neredeyse sıfırdı.
Kısa bir ara verip nöro pazarlama yazılarına göz atmak isterseniz tıklayın.
Harf Çifti Deneyi
– Üzerinde rastgele harflerin bulunduğu bir tomar kağıt katılımcılara dağıtılacak
– Katılımcıların 2 veya daha fazla S harfinin yan yana olduğu dizileri bulmaları gerekecek
– Her sayfada 10 adet Ss dizilimi olacak ve bir sonraki sayfaya geçmek için hepsinin bulunması gerekecek
– Katılımcılara tamamlanan ilk sayfa için 0,55 dolar, ikincisi için 0,50 dolar ödenecek. 12. sayfa sonrasında hiçbir şey ödenmeyecek
1. Senaryo
“Takdir edilme” adı verilen bu senaryoda, katılımcılardan sayfaların üzerine isimlerini yazmaları isteniyor. Bitirilen her sayfa bir görevli tarafından alınıyor, kontrol ediliyor ve başarılı işareti yapılarak tamamlanmış sayfaların üzerine koyuluyor.
2. Senaryo
“Görmezden gelinme” isimli bu senaryoda ise katılımcıların sayfaların üzerine isim yazmaları istenmiyor. Tamamlanan sayfalar bir görevli tarafından alınıyor ve göz ucuyla bile kontrol etmeden direkt sayfa yığınının üzerine koyuluyor.
3. Senaryo
“Lime lime edilme” ismi verilen bu senaryodaki katılımcılara ise direkt olarak imha kuralı uygulanıyor. Katılımcıların tamamladığı sayfalar bir görevli tarafından alınıyor ve kağıt öğütücü makinesinde yok ediliyor.
Sonuçlar
– Harf Çifti deneyinde çıkan sonuçların, ufak bir motivasyon kaynağının etkisi konusunda sizi şaşırtacağını düşünüyorum. “takdir edilme” senaryosundaki katılımcıların kaç tanesi 10 ya da daha fazla sayfa tamamlamıştır sizce? Tam tamına %49’u, kazanç 10 sent gibi çok küçük bir seviyeye gelmesine rağmen 10. kağıt ve sonrasına kadar oyunu sürdürmüşler.
– Gelelim “lime lime edilme” grubuna. Takdir edilenler için %49 olan oran, bu grup için %17 oluyordu. Yani takdir edilenlerin neredeyse 3’te 1’i…
– Peki sizce “görmezden gelinme” grubunun sonuçları nasıl olmuştur? Onların çabaları lime lime edilmemişti ancak herhangi bir geri bildirimde de bulunulmamıştı. Acaba takdir edilme grubunun sayılarına mı daha yakınlardı yoksa lime lime edilen gruba mı? %18 ile şaşılacak bir şekilde lime lime edilen grupla hemen hemen aynı durumdaydılar. Yani motivasyona yapılan ufak bir darbe, üretim ve verimlilikte çarpıcı sonuçlar ortaya çıkartabiliyordu.
– Son olarak da 3 grubun sayfa ortalamalarına bakalım. Takdir edilenlerin tamamladığı ortalama sayfa sayısı 9,03, görmezden gelinenlerin 6,77, lime lime edilenlerin ise 6,34’tü. Burada da görmezden gelinenler ile lime lime edilenler arasında fazla bir fark olmaması dikkat çekiciydi.
Bu deneyden çıkartabileceğimiz son bir sonuç daha var. Son 2 grubun yaptığı işler kontrol edilmiyordu, yani isterlerse kağıtlardaki sıralı Ss harflerini bulmadan görevliye uzatabilir ve en yüksek parayı alan grup olabilirlerdi, ancak olmadılar. Bu durum, çalışma hayatında her şeyin paraya indirgenemeyeceği, motivasyonun da ne kadar önemli olduğunu bize gösteriyor.
Kıssadan Hisse
İnsanların para vererek çalıştırılacak bir robot olmadığını, aidiyet ve takdir edilme hissiyatındaki ufak bir değişimin bile verimliliği ve motivasyonu ne kadar etkilediğini, Akıldışının Mantığı kitabında okuduğum bu 2 deney ile sizlere göstermeye çalıştım. Çalışanlarının demotive çalışmasını isteyen firmalar görmezden gelme ve lime lime etme taktiğini uygulayabilirler, diğerlerinin ise takdir etme taktiğinden başka bir şansları yok.